ONLİNE DİŞ HEKİMLİĞİ

Son günlerde pandemi sebebiyle sağlık hizmetleri belirli oranda aksamaktadır. Çok acil olmayan tedaviler ertelenmekte ve pandemi sürecinin bitmesi beklenmektedir. Ancak tarihteki bütün pandemilerde olduğu gibi riskli sürecin çok kısa süre içerisinde sonlanmayacağı ve uzun vadede yeni normallerimizin oluşması beklenmektedir. Yeni pandemi sürecinde acil olmayan tedaviler ertelendikçe vakalar acil duruma gelmekte ve daha zor ve maliyetli tedavi süreçleri karşımıza çıkmaktadır Özellikle diş hekimliği hizmetlerinde normal seviyede acil olmayan semptomlu vakaları bekletmek çok daha zorlu bir süreci beraberinde getirecektir. Yeni normal süreçle birlikte diş kliniklerinde birçok kavram değiştirilmiş pandemiye uygun hale getirilmiştir. Ancak diş kliniklerine yapılan gereksiz başvurular bulaş riskini arttıracağından dolayı 90 lı yıllardan bu yana telekomünikasyon teknolojisinin gelişmesi ile birlikte ortaya atılan teledişhekimliği kavramının yeniden değerlendirilmesi gerekli görülmektedir.

Literatürde geçen ismi ile (Teledentistry) Türkçeye teledişhekimliği olarak çevrilebilir. Ancak Türkçe kurallarına uygun olmamakla birlikte yaygın popüler kullanımı, online diş hekimliği olarak da kullanılmaktadır. 90lı yıllarda internetin kullanılmaya başlanması ve fotoğraf ve video teknolojilerinin gelişmesi ile birlikte online sağlık hizmetleri diş hekimliğinde de kullanılmaya başlanmıştır. Amerika'da başlayan bu konsept günümüzde son dönem pandemi süreci ile daha da yaygınlaşmıştır. Resmi olarak (American Teledentistry Association) Amerikan Teledişhekimliği Derneği bazı sınıflandırmalar yapmıştır. Bu sınıflandırmaya göre online diş hekimliği 4 başlık altında toplanmıştır.

-Senkronize Online Diş Hekimliği: Bu kavramda hasta ile uzman senkronize olarak görüşmektedir. Günümüzde bir çok telefon veya bilgisayar programı ile canlı video görüşmesi yapılabilmektedir.

-Senkronize olmayan Online Diş Hekimliği: Hastaya ait tıbbi veriler kaydedilir ve uzman hekimin uygun zamanında paylaşılarak değerlendirmesi esasına dayanır. Hasta ile karşılıklı görüşme yoktur. Genellikle yoğun talebin olduğu durumlarda ilk muayene amacıyla çeşitli anket, video ve fotoğraf kayıtları alınarak işlem yürütülür.

-Mesafeli hasta gözetimi: Kronik rahatsızlıklara bağlı olarak klinik randevu sayılarının düzenlenmesi amacıyla uzaktan hasta kontrolü sağlanması esasına dayanır.

-Mobil Sağlık Hizmetleri (Mhealth): Günümüzde daha yaygın olan kullanım bu şekildedir. Çeşitli telefon aplikasyonları aracılığı ile anamnez, muayene ve eğitim hizmetleri sağlanmaktadır. Bazı özel programlar fotoğraf ve video kayıtları için hastaları yönlendiren içeriklere sahiptir. Bu şekilde standart veriler incelenerek daha sağlıklı sonuçlar elde edilebilmektedir.

Online diş hekimliği hizmetleri özellikle son günlerde acil diş hekimliğinde yaygın olarak kullanılabilir. Karşılıklı video görüşmeleri ile hastanın şikayeti ağrı seviyesi ve çeşitli ağız dışı muayene yöntemleri ile tedavinin ne koşullarda başlatılabileceği, ilaç kullanması gerekiyor ise reçetelendirilmesi yapılabilmektedir. Tüm bu değerlendirmeler ışığında klinik randevu sayıları azaltılarak acil durum daha kısa sürede kontrol altına alınmaktadır.

Protetik diş tedavisinde dijitaleşme süreci ile uzman hekimlere konsültasyon işlemleri online diş hekimliği ile olabilmektedir. Hastadan alınan video, fotoğraf ve ağız içi tarayıcı verileri uzman hekim ile birlikte değerlendirilerek planlamalar yapılır ve sonuç işlem ilk aşamadan hastalara gösterilebilir. Uzaktaki hastaların gülüş tasarım işlemleri hasta daha hiç kliniğe gelmeden planlanarak ilk randevuda işlemlere başlanmaktadır.

Ortodontik tedavilerde dijitalleşme ile birlikte planlamalar, ilk alınan kayıtlar üzerinde yapılmaktadır. Tedaviye başlamadan oluşacak sonuç ile ilgili veriler hastaya gösterebilmektedir. Bu şekilde kontrol randevüleri online olarak yapılarak telsiz ortodontik tedavilerde uzman doktor gerekli görmez ise hasta kliniğe uğramadan tedavi devam edebilmektedir.

Özetle, gelişen internet ve telekomünikasyon teknolojisi diş hekimliği alanında etkin kullanılarak klinik randevular azaltılabilmekte, 7/24 acil diş hekimliği hizmeti sağlanabilmektedir. Acil diş tedavisi ihtiyacı olan hastalar kliniklerin online sistemlerine anında ulaşarak kliniğe uğraması gerekip gerekmediğini değerlendirebilmekte ve duruma göre ilaç tedavilerine başlanabilmektedir. Covid 19 sürecinde bir çok klinisyen ve hasta açısından çok kullanışlı olan bu yöntemin ileride bir çok klinik tarafından rutin uygulamaya alınması beklenmektedir. Konu ile ilgili yazılım teknolojisi çalışanlarının kliniklere ve ihtiyaca özgü fotoğraf,anket ve video programlarını geliştirerek klinik otomasyon programlarını geliştireceği beklenmektedir. Hastaların açık diş kliniği bulamadığı durumlarda bire bir doktorlar ile görüşme imkanı ya da doktorun yönlendirmesi ile çalışan akıllı programlar aracılığı ile acil sağlık ihtiyaçlarının giderilmesi sağlanabilecektir.

KAYNAKÇA

- Zimlichman E. Telemedicine: Why the Delay? Isr Med Assoc J. 2005;7:525–6. [PubMed] [Google Scholar]

- Roine R, Ohinmaa A, Hailey D. Assessing Telemedicine: A Systematic Review of the Literature. CMAJ. 2001;165:765–71. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]

- Dils ES, Lefebvre C, Abeyta K. Teledentistry in the United States: A New Horizon of Dental Care. Int J Dent Hygiene. 2004;2:161–4. [PubMed] [Google Scholar]

- Clark, GT (2000). "Teledentistry: What is it now, and what will it be tomorrow?". Journal of the California Dental Association. 28 (2): 121–7. PMID 11323836.